Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) van de EU is een beleid dat een koolstofprijs oplegt aan geïmporteerde goederen zoals staal, aluminium en cement. Vanaf 2026 moeten in de EU gevestigde importeurs rapporteren en betalen voor de emissies die in deze goederen zijn verwerkt.

Voor middelgrote bedrijven die proberen gelijke tred te houden met de EU-klimaatregelgeving, kan CBAM onnodig complex aanvoelen. Hoewel voorstellen om het systeem te vereenvoudigen worden besproken als onderdeel van het Omnibus-pakket van de EU, is er nog niets definitief.

In de tussentijd moeten importeurs ervan uitgaan dat ze binnen de reikwijdte vallen en nu beginnen met voorbereiden. Dat betekent dat er systemen moeten zijn om emissies nauwkeurig te berekenen, leveranciersgegevens bij te houden en je voor te bereiden op de financiële impact van certificaataankopen. Niet voldoen aan CBAM betekent financiële boetes, handhavingsacties en mogelijke importbeperkingen.

Deze gids legt uit hoe CBAM werkt, voor wie het geldt en hoe jouw bedrijf zich kan voorbereiden.

Wat is het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) van de EU?

CBAM is de manier van de EU om de koolstof die in bepaalde importen is verwerkt, te prijzen. Het geldt voor goederen zoals staal, cement, aluminium, meststoffen, elektriciteit en waterstof, die allemaal emissie-intensief zijn om te produceren. 

Hoewel het vaak de "koolstofgrensbelasting" van de EU wordt genoemd, is het geen belasting in de traditionele zin. In plaats daarvan is het een mechanisme dat importeurs verplicht te betalen voor de broeikasgasemissies (BKG) die in specifieke goederen zijn verwerkt, zodat ze hetzelfde worden behandeld als producten die binnen de EU zijn gemaakt onder het koolstofprijssysteem.

Een mechanisme om "koolstoflekkage" te dichten

Het Emissions Trading Scheme (ETS) van de EU is het belangrijkste instrument van het blok om industriële emissies te verminderen. 

Vanaf 2023 heeft het ETS geholpen om emissies in sectoren zoals energie en industrie met ongeveer 47% te verminderen (vergeleken met 2005-niveaus).

Maar het heeft een grote beperking: het geldt alleen voor productie binnen de EU.

Dat betekent dat in de EU gemaakte goederen een koolstofkost dragen, terwijl geïmporteerde producten, vaak gemaakt onder zwakkere milieuregels, dat niet doen. Dit creëert een risico op koolstoflekkage: wanneer bedrijven de productie verplaatsen naar landen met lossere klimaatbeleid, of wanneer goederen met hoge emissies simpelweg worden geïmporteerd in plaats van in de EU gemaakt.

CBAM is geïntroduceerd om deze kloof te dichten, door een vergelijkbare koolstofprijs op bepaalde importen te plaatsen. En het is logisch waarom…

Europa is 's werelds grootste importeur van ingebedde koolstofemissies

​​De EU importeert een aanzienlijke hoeveelheid koolstof via goederen die in het buitenland worden geproduceerd. Volgens gegevens van het Europees Parlement uit 2020 komt meer dan 20% van de totale CO₂-uitstoot van de EU voort uit de productie van goederen en diensten buiten haar grenzen die binnen de EU worden geconsumeerd.

Dat is ongeveer 700 miljoen ton CO₂ gekoppeld aan import, wat de EU de grootste importeur ter wereld maakt van wat bekend staat als ingebedde of virtuele koolstof.

Zonder een koolstofprijs op importen zouden de inspanningen van de EU om emissies thuis te verminderen worden ondermijnd door groeiende emissies die aan handel zijn gekoppeld.

CBAM zorgt voor een gelijk speelveld

CBAM is het mechanisme van de EU om de emissies die in importen zijn verwerkt aan te pakken. Formeel aangenomen op 17 augustus 2023, breidt het koolstofprijzing uit naar gedekte importen via een gefaseerde uitrol. 

Sinds oktober 2023 moeten importeurs emissiegegevens rapporteren. Vanaf 1 januari 2026 moeten ze ook CBAM-certificaten kopen om die emissies te dekken, waardoor de kosten van importen in lijn worden gebracht met wat EU-producenten al betalen onder het ETS.

Het is zo ontworpen dat buitenlandse producenten geen oneerlijk voordeel krijgen en EU-bedrijven niet worden gestraft voor het groener worden.

Waarom wordt CBAM door de EU geïmplementeerd?

Zoals we hebben geleerd, is CBAM geïntroduceerd om een grote kloof in de EU-klimaatbeleid te dichten: emissies van geïmporteerde goederen. Het is ontworpen om koolstoflekkage te voorkomen, de EU-industrie te beschermen en de decarbonisatie-inspanningen van het blok buiten haar grenzen uit te breiden.

Ondersteuning van de ambitieuze klimaatdoelen van de EU

CBAM maakt deel uit van de Europese Green Deal, de routekaart van de EU om tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent te worden. Het speelt ook een sleutelrol in het Fit for 55-pakket, dat een reeks wetten is die gericht zijn op het verminderen van BKG-emissies met 55% tegen 2030 (vergeleken met 1990-niveaus).

Het vult andere EU-beleidsmaatregelen aan die al in gang zijn gezet, zoals de EU-taxonomie voor duurzame financiering en de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Deze beleidsmaatregelen zijn gericht op het verminderen van emissies binnen de EU. CBAM breidt die inspanning uit naar importen, zodat vooruitgang thuis niet wordt ondermijnd door stijgende emissies in het buitenland.

CBAM sluit ook direct aan op ETS-hervorming. Naarmate gratis emissietoewijzingen voor EU-producenten worden uitgefaseerd van 2026 tot 2034, zorgt CBAM ervoor dat geïmporteerde goederen een vergelijkbare koolstofkost krijgen. Het mechanisme is ontworpen om WTO-compliant te zijn, waarbij dezelfde koolstofregels worden toegepast op binnenlandse en buitenlandse producten op basis van hun emissies.

Wereldwijde decarbonisatie stimuleren via handel

Naarmate de EU haar eigen klimaatambitie verhoogt, zet CBAM druk op handelspartners om hetzelfde te doen. 

Exporteurs die toegang willen tot de EU-markt zullen een keuze moeten maken: de koolstofvoetafdruk van hun producten verlagen of betalen voor de emissies. Op deze manier gebruikt CBAM het economische gewicht van de EU om andere landen aan te moedigen koolstofprijzing en schonere productiemethoden aan te nemen.

{{custom-cta}}

Hoe CBAM werkt: berekenen, rapporteren, betalen

CBAM richt zich op de ingebedde BKG-emissies in bepaalde geïmporteerde goederen. Dit zijn de totale emissies, meestal CO₂ en in sommige gevallen distikstofoxide of PFK's, die vrijkomen tijdens de productie van een product, inclusief zowel:

• Directe emissies van het productieproces
• Indirecte emissies van elektriciteit gebruikt in de productie (alleen vereist voor sommige producten zoals cement en meststoffen)
  

Als je bijvoorbeeld 1 ton staal in de EU importeert, moet je rekening houden met alle CO₂ die door de staalfabriek in het buitenland is uitgestoten om die ton te produceren. CBAM zorgt ervoor dat er een koolstofprijs wordt betaald voor die emissies, gelijk aan wat een Europese producent zou betalen onder het EU ETS.

In de praktijk vereist CBAM dat importeurs een driestappenproces volgen voor goederen binnen de reikwijdte:

1. Emissies berekenen

Importeurs moeten de totale directe CO₂-emissies berekenen die in de goederen die ze naar de EU brengen, zijn verwerkt. Voor sommige producten, zoals cement en meststoffen, tellen ook bepaalde indirecte emissies (zoals elektriciteitsgebruik) mee.

Deze gegevens moeten afkomstig zijn van de niet-EU-producent, met behulp van de officiële berekeningsmethode van de EU, die in lijn is met het EU ETS.

Vanaf 1 januari 2025 moeten importeurs alleen de EU-methode gebruiken voor het berekenen van emissies. Vereenvoudigde opties, zoals standaardwaarden en equivalente systemen van derde landen, zijn vanaf deze datum niet meer toegestaan.​

2. Emissies rapporteren

Tijdens de overgangsperiode (2023–2025) moeten importeurs kwartaalrapporten indienen die het volume van geïmporteerde goederen en de bijbehorende emissies dekken.

Vanaf 2026 gaat het rapporteren door, maar verschuift het naar een jaarlijks formaat. Importeurs moeten elk jaar één geverifieerd rapport indienen en de deadline hiervoor is 31 mei. Dit rapport vormt de basis voor het inleveren van CBAM-certificaten voor de importen van het vorige kalenderjaar.

Lees onze CBAM-certificaatgids om te leren hoe ze werken, hoe ze worden geprijsd en wat jouw bedrijf nu moet doen.

3. Betalen via CBAM-certificaten

Vanaf 1 januari 2026 moeten importeurs CBAM-certificaten kopen om de emissies in hun goederen te dekken. De prijs van deze certificaten zal overeenkomen met de gemiddelde veilingprijs van EU ETS-toewijzingen, zodat EU- en niet-EU-producenten gelijk worden behandeld als het gaat om de kosten van koolstof.

De regels voor het berekenen en rapporteren van emissies variëren enigszins per sector. De Europese Commissie (EC) heeft specifieke richtlijnen gepubliceerd voor goederen zoals cement, ijzer en staal, aluminium, meststoffen, waterstof en elektriciteit.

Wie moet voldoen aan CBAM?

CBAM-compliance geldt voor elke EU-importeur van gedekte goederen. Als je producten importeert die binnen de reikwijdte vallen, moet je:

• Je registreren als geautoriseerde CBAM-declarant
• Emissiegegevens rapporteren
• CBAM-certificaten kopen vanaf 2026

Als fabrikant of groothandelaar in de EU ben je verantwoordelijk voor CBAM op je importen.

De EC opende het CBAM-declarantenregister op 31 maart 2025 om bedrijven vroeg te laten starten met de autorisatie. Richtlijnen zijn beschikbaar in de sectie "Authorization Management Module" van de CBAM-website.

Wat met niet-EU producenten?

Niet-EU-exporteurs en producenten van gedekte goederen worden indirect beïnvloed. Hoewel de wettelijke verplichting bij de EU-importeur ligt, moeten buitenlandse producenten:

• Gecontroleerde emissiegegevens voor hun goederen leveren
• Mogelijk hun koolstofvoetafdruk verlagen om concurrerend te blijven (lagere emissies = lagere CBAM-kosten)

In de praktijk bevordert CBAM transparantie in de toeleveringsketen. Importeurs moeten nauw samenwerken met hun leveranciers om emissiegegevens te verkrijgen en verbeteringen aan te moedigen.

Landen waar CBAM van toepassing is

CBAM dekt importen uit bijna alle niet-EU-landen, tenzij het land deelneemt aan de EU ETS of een gelijkwaardig koolstofprijssysteem heeft.

Landen die zijn vrijgesteld van CBAM zijn:

• Noorwegen, IJsland en Liechtenstein (allemaal onderdeel van de EER en EU ETS)
• Zwitserland (gekoppeld aan de EU ETS via zijn eigen koolstofmarkt)

Importen uit deze landen ondervinden geen CBAM-kosten. Voor alle andere landen geldt CBAM, maar elke in het land van herkomst betaalde koolstofprijs kan worden afgetrokken, mits deze aan de EU-criteria voldoet.

Welke producten vallen onder CBAM?

CBAM is momenteel van toepassing op een gerichte lijst van koolstofintensieve goederen die het meeste risico lopen op koolstoflekkage.

De initiële lijst omvat:

• IJzer en staal
• Cement
• Aluminium
• Meststoffen
• Elektriciteit
• Waterstof
• Plus enkele voorloper- en downstreamproducten gerelateerd aan deze categorieën
  

Deze sectoren zijn gekozen omdat hun productie zeer emissie-intensief is en omdat ze historisch gratis CO₂-emissierechten onder de EU ETS hebben ontvangen, die nu worden uitgefaseerd.

Elke productcategorie komt overeen met specifieke Gecombineerde Nomenclatuur (GN)-codes, vermeld in Bijlage I van de CBAM-verordening.

Zijn er uitzonderingen?

Om de administratie voor kleinere importeurs en specifieke handelsstromen te verminderen, bevat CBAM verschillende uitzonderingen tijdens de overgangsfase:

• Zendingen met lage waarde: Geen rapportage vereist voor zendingen onder €150 tijdens de overgangsperiode.
• Geretourneerde goederen: Producten die zonder wijziging opnieuw worden geïmporteerd zijn uitgesloten.
• Uitgaande verwerking: Goederen die buiten de EU zijn verwerkt en teruggebracht onder de uitgaande verwerkingsprocedure zijn vrijgesteld.
• De minimis volumelimiet (voorgesteld): Een voorstel van februari 2025 suggereert vrijstelling van importeurs van minder dan 50 ton per jaar van ijzer & staal, aluminium, cement en meststoffen. Dit is nog niet van kracht, maar is bedoeld om compliance voor kleinere spelers te vereenvoudigen.

Wat zijn de CBAM-rapportagevereisten?

CBAM wordt uitgerold in twee hoofdfasen: een overgangsfase gericht op rapportage, gevolgd door een definitieve fase met volledige financiële handhaving.

Overgangsfase (1 okt 2023 – 31 dec 2025) 

Tijdens deze fase moeten importeurs van CBAM-geliste goederen kwartaalrapporten indienen met daarin:

• Het type en de hoeveelheid geïmporteerde goederen
• Het land van herkomst en de productielocatie
• Ingebedde emissies (direct en indirect waar nodig)
• Elke koolstofprijs die al bij de oorsprong is betaald
  

Het doel van deze fase is om bedrijven te helpen de interne processen op te bouwen die nodig zijn voor CBAM, terwijl de EU het systeem test en verfijnt. Importeurs hoeven nog niet voor emissies te betalen, maar nauwkeurige rapportage is verplicht.

Verificatie door een derde partij is niet vereist, maar rapporten moeten volledig en op tijd worden ingediend. Het laatste overgangsrapport (voor Q4 2025) moet in januari 2026 worden ingediend.

Definitieve fase (vanaf 1 januari 2026)

Vanaf 1 januari 2026 gaat CBAM van een rapportageoefening naar volledige handhaving met een koolstofprijsplicht. Dit betekent dat importeurs moeten:

• Zich registreren als geautoriseerde CBAM-declaranten
• Elk jaar CBAM-certificaten kopen en inleveren, gebaseerd op de emissies in hun importen
• Een geverifieerd jaarverslag indienen, uiterlijk 31 mei voor de importen van het voorgaande jaar

{{custom-cta}}

Wat zijn CBAM-certificaten?

CBAM-certificaten zijn het instrument van de EU voor het prijzen van de koolstofemissies die in bepaalde geïmporteerde goederen zijn ingebed. Elk certificaat vertegenwoordigt één ton CO₂. De prijs is gebaseerd op het wekelijkse gemiddelde van de EU ETS-toewijzingsprijzen, zodat het de koolstofkosten weerspiegelt die EU-producenten ondervinden.

Wanneer worden ze verplicht?

Vanaf 1 januari 2026 moeten importeurs elk jaar certificaten kopen en inleveren om de emissies te dekken die aan hun importen binnen de reikwijdte zijn gekoppeld.

Hoe CBAM-certificaten verkrijgen en inleveren

Importeurs zullen CBAM-certificaten verkrijgen via een centraal platform beheerd door de EC. Alleen geautoriseerde CBAM-declaranten hebben toegang tot dit platform. Uiterlijk 31 mei van elk jaar moeten ze een geverifieerde CBAM-verklaring indienen en het overeenkomstige aantal CBAM-certificaten inleveren via het CBAM-register. 

Als er minder worden ingeleverd dan vereist, moet het tekort worden aangevuld en kunnen er boetes volgen.

Hoe zit het met handhaving en boetes?

Tijdens de overgangsfase (2023–2025) ligt de focus op nauwkeurige rapportage. Importeurs hoeven nog niet voor emissies te betalen, maar ontbrekende of onvolledige rapporten kunnen leiden tot boetes van €10 tot €50 per ton aan niet-gerapporteerde emissies.

Vanaf 2026 wordt de handhaving strenger. Het niet inleveren van voldoende CBAM-certificaten leidt tot een boete van €100 per overtollige ton. Alleen geautoriseerde declaranten mogen CBAM-goederen importeren. Ongeautoriseerde importen kunnen nog zwaardere boetes en beperkingen ondervinden.

CBAM-tijdlijn en handhavingsfasen

De uitrol van CBAM is gefaseerd over de komende jaren, met belangrijke mijlpalen voor rapportage en compliance. Hier is een momentopname van de belangrijkste data om te weten:  

1 okt 2023 – 31 dec 2025: Overgangsfase

• Wat is vereist: Importeurs moeten kwartaalrapporten indienen over het type en de hoeveelheid geïmporteerde goederen, ingebedde emissies, land van herkomst en elke koolstofprijs die al in het buitenland is betaald.
• Nog geen certificaten of betalingen vereist.
• Doel van de fase: Bedrijven helpen interne systemen op te bouwen, het rapportageproces testen en voorbereiden op financiële handhaving in 2026.
• Uiterlijk jan 2025: Alleen de officiële emissieberekeningsmethode van de EU is toegestaan—standaardwaarden en equivalenten van derde landen worden niet langer geaccepteerd.
• Laatste kwartaalrapport verschuldigd: Januari 2026 (voor Q4 2025)

Tegen eind 2025: Formele evaluatie

De EC zal een formele evaluatie van CBAM uitvoeren om te beoordelen hoe het mechanisme tot nu toe functioneert. De evaluatie zal ook onderzoeken of de reikwijdte moet worden uitgebreid om extra productcategorieën op te nemen, zoals organische chemicaliën en polymeren, en of meer indirecte emissies, zoals die van elektriciteitsgebruik in de productie, in de reikwijdte moeten worden gebracht.

1 januari 2026 - verder: Definitieve fase

• Importeurs moeten:
  
  • Geregistreerd zijn als geautoriseerde CBAM-declaranten
  • Een jaarlijks geverifieerd rapport indienen (verschuldigd 31 mei elk jaar)
  • CBAM-certificaten kopen en inleveren om emissies te dekken
• Certificaatprijs: Spiegelt de wekelijkse gemiddelde prijs van EU ETS-toewijzingen (€/ton CO₂)
• Aftrekkingen: Als een geldige koolstofprijs in het buitenland is betaald, kan dat bedrag worden afgetrokken van wat verschuldigd is.

2026–2030: Geleidelijke uitbreiding en opschaling

• Financiële verplichtingen nemen jaarlijks toe naarmate gratis EU-toewijzingen worden uitgefaseerd.
• De reikwijdte kan worden uitgebreid om meer producten zoals chemicaliën, polymeren of glas te dekken tegen 2027–28.
• Tegen 2030 kan CBAM van toepassing zijn op alle EU ETS-sectoren, inclusief enkele indirecte emissies.

Tegen 31 december 2034: Volledige implementatie

• Volledige uitfasering van gratis ETS-toewijzingen voor EU-producenten
• EU-producenten betalen voor al hun emissies, en importeurs zullen hetzelfde moeten doen via CBAM-certificaten.
• CBAM volledig afgestemd op EU-klimaatdoelstellingen.

Voor een meer gedetailleerd overzicht van hoe CBAM zich in de loop van de tijd zal ontwikkelen, inclusief belangrijke compliance-deadlines en wat te verwachten vanaf 2025, lees onze gids over de CBAM-tijdlijn, deadlines en fasen hier.

Voorbereiden op een nieuwe koolstofrealiteit

CBAM markeert een verschuiving in hoe de EU omgaat met koolstof in de wereldhandel. Voor duurzaamheid- en compliance-managers introduceert het een nieuwe laag van verantwoordelijkheid: het volgen van de emissies die aan je importen zijn gekoppeld, ze nauwkeurig rapporteren en vanaf 2026 ervoor betalen via CBAM-certificaten.

Het is de reactie van de EU op koolstoflekkage, ervoor zorgend dat terwijl Europese bedrijven voor hun emissies betalen, buitenlandse producenten geen vrijbrief krijgen.

Maar CBAM-compliance is geen geïsoleerde taak. Het vereist coördinatie tussen teams. Inkoop moet emissiegegevens van leveranciers verzamelen, duurzaamheidsteams moeten productvoetafdrukken berekenen en financiële teams moeten zich voorbereiden op toekomstige certificaatkosten. Leer hoe CBAM-certificaatkosten worden berekend met behulp van praktijkvoorbeelden in ons laatste artikel voor importeurs.

Als je een middelgroot bedrijf bent, is de sleutel om nu te beginnen:

• Controleer of je importen onder CBAM vallen
• Registreer je als declarant
• Begin met het indienen van kwartaalrapporten
• En vooral, begin met je leveranciers te werken aan emissiegegevens. Velen zullen niet klaar zijn om te leveren wat nodig is.

Blijf ook op de hoogte. De regels kunnen verschuiven, zoals de Omnibus-wijzigingen voorgesteld in februari 2025, die vereenvoudigingen kunnen brengen zoals een mogelijke 50-ton drempelvrijstelling voor kleine importeurs. Bovendien kunnen CBAM-emissieaangiften moeten voldoen aan de ESRS-milieunormen. Leer hoe recente ESRS-vereenvoudigingen de emissiegerelateerde rapportage beïnvloeden in onze ESRS-update van juni 2025.

CBAM kan evolueren, maar de richting is duidelijk: koolstofverantwoordelijkheid wordt onderdeel van de kosten van zakendoen. En degenen die zich vroeg voorbereiden, zullen beter gepositioneerd zijn, zowel voor compliance als voor concurrentievermogen.

Hulp nodig om CBAM-klaar te zijn?

Coolset helpt bedrijven bij het stroomlijnen van duurzaamheid en ESG-rapportage, zodat je niet alleen reageert op regelgeving, maar systemen bouwt om vooruit te blijven. Neem contact op om te ontdekken hoe we je kunnen helpen om klaar te zijn voor CBAM-compliance