EUDR-landrisicobenchmarking afgewezen: Wat dit betekent voor compliance

Op 9 juli 2025 stemde het Europees Parlement tegen het voorgestelde landrisicoclassificatiesysteem van de Europese Commissie onder de EU Ontbossingsverordening (EUDR). Wetgevers bekritiseerden de lijst van landen met "laag," "standaard," en "hoog" ontbossingsrisico vanwege de ondoorzichtige methodologie en onbetrouwbare gegevens. 

De resolutie werd aangenomen met 373 stemmen voor en 289 tegen, wat een sterk signaal geeft dat de Commissie haar aanpak moet heroverwegen voor de handhaving van de wet op 30 december 2025.

Ondanks deze tekortkomingen gebruikte de Europese Volkspartij (EVP) het debat om haar pleidooi voor een “geen-risico” categorie nieuw leven in te blazen, een idee dat bepaalde landen volledig zou vrijstellen van due diligence. Ditzelfde voorstel was in 2024 aangenomen door het Europees Parlement, maar werd afgewezen tijdens trilogen na juridische bezwaren en sterke tegenstand van de Raad van de EU. Experts waarschuwden dat de maatregel in strijd zou kunnen zijn met WTO-regels over non-discriminatie.

De recente afwijzing van het risicoclassificatiesysteem door het Parlement heropent de debatten over hoe landen moeten worden beoordeeld onder de EUDR. Voor bedrijven die zich voorbereiden op compliance tegen de handhavingsdatum van 30 december 2025, introduceert deze ontwikkeling extra onzekerheid en onderstreept de noodzaak van robuuste, aanpasbare due diligence-processen.

Wat is het EUDR-benchmarkingsysteem?

Onder de EUDR moet de Europese Commissie producentenlanden benchmarken op basis van hun ontbossingsrisico. Het idee is om compliance-inspanningen te schalen op basis van dat risico.

In de praktijk introduceerde het systeem drie categorieën: laagrisicolanden met vereenvoudigde due diligence en minimale inspecties, standaardrisicolanden die volledige due diligence vereisen en gematigde handhaving, en hoogrisicolanden die onderworpen zijn aan verhoogde controle en de hoogste inspectiefrequenties.

Bedrijven moeten nog steeds bewijzen dat hun producten ontbossingsvrij zijn, maar het niveau van documentatie en toezicht varieert op basis van het risicoscore van een land.

De Commissie onthulde haar eerste landenrisicolijst op 22 mei 2025, na overleg met lidstaten. De resultaten verrasten veel waarnemers. Slechts vier landen, Wit-Rusland, Myanmar, Noord-Korea en Rusland, werden als "hoog risico" geclassificeerd. Alle vier staan onder internationale sancties of autoritaire regimes en dragen samen slechts bij aan 0,07% van de EUDR-gedekte importen in de EU. 

Ondertussen werden enkele van 's werelds grootste ontbossingshotspots, waaronder Brazilië, Indonesië, de Democratische Republiek Congo en Maleisië, in de "standaard" categorie geplaatst. Meer dan 140 landen, waaronder alle EU-lidstaten, de Verenigde Staten, China en Australië, werden als "laag risico" bestempeld.

De resultaten veroorzaakten onmiddellijke controverse en riepen serieuze vragen op over hoe de classificaties werden bepaald.

Waarom verwierp het Europees Parlement de risicoclassificatie?

De afwijzing van de landenrisicolijst door het Europees Parlement was gedreven door vier grote zorgen: gebrekkige methodologie, politieke onbalans en aanhoudende tegenstand van de EVP.

Gebrek aan transparantie en gebrekkige methodologie

Het benchmarkingsysteem kreeg veel kritiek vanwege het gebrek aan transparantie en methodologische gebreken. De Europese Commissie publiceerde het onderliggende bewijs of de datasets die gebruikt werden in haar risicoclassificaties niet, waardoor belanghebbenden de resultaten niet konden verifiëren of aanvechten. De methodologie was sterk afhankelijk van historische ontbossingsgegevens en was niet uitgerust om lopende degradatie of recente pieken in bosverlies te weerspiegelen, inclusief die binnen EU-landen. Als gevolg daarvan werden de geloofwaardigheid en relevantie van de voorgestelde landenclassificaties breed in twijfel getrokken, wat bijdroeg aan de afwijzing van het systeem.

Geografische en politieke onbalans

De politieke optiek van de lijst riep rode vlaggen op. Deze onbalans ondermijnde het vertrouwen in de lijst. Het gaf de schijn van politieke witwaspraktijken: het makkelijk maken voor belangrijke handelspartners en binnenlandse producenten, terwijl enkele diplomatieke paria's als "hoog risico" werden aangemerkt. "Waarom hebben ze Ivoorkust niet als hoog risico voor ontbossing bestempeld?" vroeg EP-lid Alexander Bernhuber, wijzend op de inconsistentie, vooral toen de eigen milieudienst van de Commissie onlangs het ontbossingsprobleem van Ivoorkust door cacao had aangekaart. 

EVP-tegenstand

De EVP speelde een centrale rol in het mobiliseren van oppositie tegen de risicolijst van de Commissie en in het heropenen van het debat over een "geen risico"-categorie. Hoewel dat voorstel was opgenomen in de positie van het Parlement in 2024, werd het uiteindelijk geschrapt uit de definitieve wet na bezwaren van EU-lidstaten over juridische zorgen, met name mogelijke WTO-non-compliance. Door de risicolijst af te wijzen, probeert de EVP het concept nieuw leven in te blazen. 

Maar critici, waaronder milieuorganisaties en oppositie-EP-leden, zien de manoeuvre als een poging om de regelgeving te vertragen en te verwateren. Links EP-lid Jonas Sjöstedt zei het bot: "Ze gebruiken progressieve argumenten, maar in werkelijkheid willen ze dit afbreken... doen alsof ze vooruitgaan terwijl ze eigenlijk achteruitgaan."

Wat zijn de mogelijke scenario's nu?

Scenario 1: Benchmarking wordt herzien, de gebreken worden opgelost, blijf op koers

In dit scenario reageert de Europese Commissie op de bezwaren van het Parlement door het benchmarkingsysteem te herzien. De structuur met drie niveaus (laag, standaard, hoog) blijft, maar de gegevens, drempels en transparantie verbeteren.

Belangrijke veranderingen kunnen zijn:

• Bijwerken van de ontbossingsgegevens (bijv. met aankomende FAO-beoordelingen of satellietanalyse)
• Duidelijke criteria publiceren voor elk risiconiveau
• Regionale differentiatie binnen grote landen toestaan

Dit zou kritiek op verouderde methoden en politieke vooringenomenheid aanpakken. Landen zoals Brazilië of Ivoorkust kunnen worden geherclassificeerd als hoog risico, terwijl echt laagrisicolanden vereenvoudigde due diligence behouden.

Voor bedrijven blijft het kader intact. Sommige inkoopregio's kunnen van categorie veranderen, maar de verplichtingen blijven hetzelfde: traceerbaarheid, risicobeoordeling en compliance-documentatie.

Politiek gezien stelt dit pad de Commissie in staat de integriteit van de EUDR te behouden terwijl ze geldige zorgen erkent. Het vermijdt het introduceren van uitzonderingen zoals de "geen risico"-categorie, die in eerdere onderhandelingen geen brede steun kreeg.

Waarschijnlijkheid: Vrij waarschijnlijk. Dit is het meest realistische compromis. Een technische oplossing zonder wetgevende revisie.

Scenario 2: De EVP drukt een nieuwe "geen risico"-categorie door en verzwakt de wet

In dit scenario slaagt de politieke druk van de EVP erin een vierde "geen risico"-niveau in het landenclassificatiesysteem te creëren, waar ontbossing vrijwel afwezig wordt verondersteld. Bedrijven die uit geen-risicolanden inkopen, zouden weinig of geen due diligence ondergaan, stappen zoals geolocatie, risicobeoordelingen of zelfs routinematige inspecties overslaan.

Een geen-risicocategorie zou een grote maas in de wet openen: zonder traceerbaarheid zouden grondstoffen uit gebieden met hoge ontbossing via vrijgestelde landen kunnen worden omgeleid en ongecontroleerd de EU binnenkomen, een witwasrisico dat door waakhonden is gesignaleerd. Het zou ook in strijd zijn met WTO-regels door EU-producenten een vrijstelling te geven terwijl volledige compliance aan anderen wordt opgelegd, in strijd met non-discriminatieprincipes. Het ondermijnt vooral het kernprincipe van de EUDR: ervoor zorgen dat alle producten ontbossingsvrij zijn, ongeacht de herkomst.

Zoals Greenpeace waarschuwde, "'Zero-risk' is een verzonnen concept dat een cadeau zou zijn voor roekeloze bedrijven."

Waarschijnlijkheid: Mogelijk en wint aan kracht binnen EU-politieke kringen. De EVP en verschillende nationale landbouwministers zetten zich sterk in. Maar de meeste wetgevers, NGO's en juridische experts blijven tegen vanwege de implicaties voor de internationale handelswetgeving. 

Scenario 3: De EUDR wordt heropend, met bredere vertragingen en verwatering

Dit scenario gaat verder dan het oplossen van de landenlijst. Het bezwaar leidt tot een bredere politieke inspanning om de EUDR zelf te heropenen, wat de wet mogelijk verzwakt of vertraagt. Hoewel de stemming van het Parlement alleen gericht was op het benchmarkingsysteem, kunnen sommige actoren het gebruiken als een hefboom om de regelgeving breder te heronderhandelen onder het mom van "vereenvoudiging".

We hebben al tekenen van deze verschuiving gezien. Eerder in 2025 riepen specifieke EU-landen op tot het terugschalen of pauzeren van de EUDR.

Het grootste risico is dat de EUDR wordt meegesleept in een bredere deregulatoire push. De lopende "omnibus"-initiatieven van de Commissie zouden de wet kunnen heropenen, wat lobbyen uitnodigt dat definities verzwakt, tijdlijnen vertraagt of handhaving fragmenteert. Voor bedrijven zou dit grote onzekerheid creëren, compliance-inspanningen vertragen en het vertrouwen in EU-regelgeving ondermijnen.

Waarschijnlijkheid: Onwaarschijnlijk maar niet onmogelijk. Hoewel niet veroorzaakt door de stemming zelf, is de politieke druk achter deregulatoire inspanningen reëel. Als de Commissie standhoudt en de wijzigingen beperkt tot technische aanpassingen, kan dit scenario nog steeds worden vermeden.

 Wat kunnen bedrijven nu doen?

Het bezwaar tegen de landenrisicolijst heeft onzekerheid gecreëerd, maar de kern van de EUDR blijft ongewijzigd. Bedrijven die rundvlees, palmolie, soja, hout, cacao, koffie, rubber of hun derivaten importeren, verhandelen of exporteren, moeten nog steeds voldoen aan de regelgeving tegen 30 december 2025 (of 30 juni 2026 voor kleine en microbedrijven). Hier is hoe verder te gaan.

1. Blijf op koers met EUDR-voorbereidingen

De handhavingsdatum is nog steeds 1 januari 2026. De eenjarige vertraging tot 2025 is al van kracht, en er is geen verdere uitstel gesignaleerd. Bedrijven moeten doorgaan met het opbouwen van due diligence-systemen:

• Breng toeleveringsketens in kaart tot op perceelniveau
• Verzamel geolocatie en landgebruiksgegevens
• Betrek leveranciers bij traceerbaarheid
• Stel interne workflows op voor risicobeoordeling en documentatie

{{custom-cta}}

2. Plan voor volledige due diligence ongeacht de herkomst

Ga er voorlopig van uit dat alle landen standaard due diligence vereisen. Met de risicolijst in herziening, kunnen vereenvoudigde vereisten voor laagrisicolanden bij de lancering niet van toepassing zijn. Dit betekent dat bedrijven die uit de EU, VS, Canada of andere eerder laagrisicoregio's inkopen, nog steeds volledige traceerbaarheid en risicoanalyse moeten uitvoeren. Artikel 10 van de EUDR verwacht al dat exploitanten landrisico als onderdeel van due diligence meenemen, dus proactieve interne scoring is in lijn met de regelgeving.

3. Blijf samenwerken met leveranciers

Toeleveringsketenpartners weten misschien niet hoe ze verder moeten. Maak duidelijk dat je bedrijf zich voorbereidt op volledige compliance. Blijf perceelcoördinaten, documenten over landlegitimiteit en bewijzen van bosrisico opvragen. Versterk nu de relaties met leveranciers, zodat je later niet hoeft te haasten - toekomstige updates van de landenlijst zullen gemakkelijker te integreren zijn als je al kerngegevens hebt verzameld.

4. Bouw flexibiliteit in je EUDR-proces

De regels zijn niet statisch. De EU kan nieuwe richtlijnen, datatemplates of zelfs een aangepast risicoclassificatiesysteem uitbrengen. Om compliant te blijven zonder alles opnieuw te doen, stel je je proces modulair op door de logica voor hoge, standaard en lage risicolanden te scheiden in het risicobeoordelingsproces, zendingen vroeg in het proces te taggen op herkomst, en een waarschuwingslijst bij te houden van leveranciers die in een andere risicocategorie kunnen vallen.

Coolset’s standpunt: Repareer wat kapot is maar verwater de wet niet

Bij Coolset volgen we het debat over de EUDR-risicolijst nauwgezet. We geloven dat het herzien van de landenclassificaties de juiste stap is. De oorspronkelijke lijst was duidelijk gebrekkig, gebaseerd op verouderde gegevens, politiek scheef en losgekoppeld van de reële ontbossingstrends. Een juiste herkalibratie zou de doelen van de wet versterken, niet ondermijnen.

Maar deze bezwaarstemming opent de deur naar drie mogelijke uitkomsten, waarvan sommige het risico lopen de regelgeving zelf te verzwakken. Coolset’s standpunt is duidelijk: verbeter de benchmarking, maar weersta de druk om de wet te verwateren. Het idee van een geen-risico-uitzondering is een politieke oplossing voor een technisch probleem en een riskante. Het creëert blinde vlekken, verzwakt het vertrouwen en nodigt uit tot handelsuitdagingen.

Vanaf dag één heeft onze EUDR-module ingebouwde landenrisicobeoordelingstools, omdat we geloven dat compliance nooit uitsluitend op een externe lijst mag vertrouwen. We moedigen bedrijven aan dezelfde benadering te volgen: breng toeleveringsketens in kaart, evalueer risico proactief en bereid je voor op volledige due diligence in alle inkoopregio's.

Of de officiële lijst nu blijft, verandert of tijdelijk verdwijnt, ons platform en onze klanten zijn voorbereid omdat het werk om toeleveringsketens ontbossingsvrij te maken niet kan wachten. Regelgeving moet die urgentie weerspiegelen.

{{eudr-tool-injectable}}