EUDR-landenrisicobenchmarking afgewezen: Wat dit betekent voor compliance

Op 9 juli 2025 stemde het Europees Parlement tegen het door de Europese Commissie voorgestelde landenrisicoclassificatiesysteem onder de EU-ontbossingsverordening (EUDR). Wetgevers bekritiseerden de lijst van landen met een “laag”, “standaard” en “hoog” ontbossingsrisico vanwege de ondoorzichtige methodologie en onbetrouwbare data. 

De resolutie werd aangenomen met 373 stemmen voor en 289 tegen, wat een sterk signaal afgeeft dat de Commissie haar aanpak moet heroverwegen vóór de handhaving van de wet op 30 december 2025.

Ondanks deze gebreken gebruikte de Europese Volkspartij (EVP) het debat om haar pleidooi voor een “geen-risico” categorie nieuw leven in te blazen, een idee dat bepaalde landen volledig zou vrijstellen van due diligence. Ditzelfde voorstel was in 2024 aangenomen door het Europees Parlement, maar werd afgewezen tijdens de trialoogonderhandelingen na juridische bezwaren en sterke tegenstand van de Raad van de EU. Experts waarschuwden dat de maatregel in strijd zou kunnen zijn met de regels van de Wereldhandelsorganisatie inzake non-discriminatie.

De recente afwijzing van het risicoclassificatiesysteem door het Parlement heropent de debatten over hoe landen onder de EUDR moeten worden beoordeeld. Voor bedrijven die zich voorbereiden op compliance tegen de handhavingsdatum van 30 december 2025, brengt deze ontwikkeling extra onzekerheid met zich mee en onderstreept het de noodzaak van robuuste, aanpasbare due diligence-processen.

Wat is het EUDR-benchmarkingsysteem?

Onder de EUDR moet de Europese Commissie producentenlanden benchmarken op basis van hun ontbossings- en bosdegradatierisico. Het idee is om compliance-inspanningen te schalen op basis van dat risico.

In de praktijk introduceerde het systeem drie categorieën: landen met een laag risico met vereenvoudigde due diligence en minimale inspecties, landen met een standaardrisico die volledige due diligence en matige handhaving vereisen, en landen met een hoog risico die onderworpen zijn aan verhoogde controle en de hoogste inspectiefrequenties.

Bedrijven zouden nog steeds moeten bewijzen dat hun producten ontbossingsvrij zijn, maar het niveau van documentatie en toezicht door de regelgever zou variëren op basis van de risicoscore van een land.

De Commissie onthulde haar eerste landrisicolijst op 22 mei 2025, na overleg met lidstaten. De resultaten verbaasden veel waarnemers. Slechts vier landen, Wit-Rusland, Myanmar, Noord-Korea en Rusland, werden geclassificeerd als "hoog risico". Alle vier staan onder internationale sancties of autoritaire regimes en dragen samen slechts bij aan 0,07% van de EUDR-gedekte importen in de EU. 

Ondertussen werden enkele van 's werelds grootste ontbossingshotspots, waaronder Brazilië, Indonesië, de Democratische Republiek Congo en Maleisië, in de categorie "standaard" geplaatst. Meer dan 140 landen, waaronder alle EU-lidstaten, de Verenigde Staten, China en Australië, werden als "laag risico" bestempeld.

De resultaten veroorzaakten onmiddellijk controverse en riepen serieuze vragen op over hoe de classificaties werden bepaald.

Waarom verwierp het Europees Parlement de risicoclassificatie?

De afwijzing van de landrisicolijst door het Europees Parlement werd gedreven door vier grote zorgen: gebrekkige methodologie, politieke onbalans en aanhoudende tegenstand van de EVP.

Gebrek aan transparantie en gebrekkige methodologie

Het benchmarkingsysteem kreeg sterke kritiek vanwege het gebrek aan transparantie en methodologische gebreken. De Europese Commissie publiceerde het onderliggende bewijs of de datasets die in haar risicoclassificaties werden gebruikt niet, waardoor belanghebbenden de resultaten niet konden verifiëren of aanvechten. De methodologie was sterk afhankelijk van historische ontbossingsgegevens en was niet in staat om lopende degradatie of recente pieken in bosverlies weer te geven, inclusief die binnen EU-landen. Als gevolg hiervan werden de geloofwaardigheid en relevantie van de voorgestelde landclassificaties breed in twijfel getrokken, wat bijdroeg aan de afwijzing van het systeem.

Geografische en politieke onbalans

De politieke optiek van de lijst trok rode vlaggen. Deze onbalans ondermijnde het vertrouwen in de lijst. Het gaf de indruk van een politieke witwasactie: het gemakkelijk maken voor belangrijke handelspartners en binnenlandse producenten, terwijl enkele diplomatieke paria's als "hoog risico" werden aangemerkt. "Waarom hebben ze Ivoorkust niet als hoog risico voor ontbossing aangemerkt?" vroeg EP-lid Alexander Bernhuber, wijzend op de inconsistentie, vooral toen de eigen milieudienst van de Commissie onlangs het ontbossingsprobleem van Ivoorkust door cacao had aangekaart. 

EVP-tegenstand

De EVP speelde een centrale rol in het verzamelen van oppositie tegen de risicolijst van de Commissie en in het heropenen van het debat over een "geen risico"-categorie. Hoewel dat voorstel was opgenomen in de positie van het Parlement van 2024, werd het uiteindelijk uit de definitieve wet geschrapt nadat EU-lidstaten bezwaar hadden gemaakt vanwege juridische zorgen, met name mogelijke WTO-non-compliance. Door de risicolijst af te wijzen, probeert de EVP het concept nieuw leven in te blazen. 

Maar critici, waaronder milieuorganisaties en oppositie-EP-leden, zien de manoeuvre als een poging om de regelgeving te vertragen en te verwateren. Linkse EP-lid Jonas Sjöstedt zei het bot: "Ze gebruiken progressieve argumenten, maar in werkelijkheid willen ze dit afbreken... doen alsof ze vooruitgaan terwijl ze eigenlijk achteruitgaan."

Wat zijn de mogelijke scenario's nu?

Scenario 1: Benchmarking wordt herzien, de gebreken worden verholpen, blijf op koers

In dit scenario reageert de Europese Commissie op de bezwaren van het Parlement door het benchmarkingsysteem te herzien. De drieledige structuur (laag, standaard, hoog) blijft, maar de gegevens, drempels en transparantie verbeteren.

Belangrijke wijzigingen kunnen zijn:

• Bijwerken van de ontbossingsgegevens (bijv. gebruik van aankomende FAO-beoordelingen of satellietanalyse)
• Duidelijke criteria publiceren voor elk risiconiveau
• Regionale differentiatie binnen grote landen toestaan

Dit zou kritiek over verouderde methoden en politieke vooringenomenheid aanpakken. Landen zoals Brazilië of Ivoorkust zouden als hoog risico kunnen worden geherclassificeerd, terwijl echt laagrisicolanden vereenvoudigde due diligence behouden.

Voor bedrijven blijft het kader intact. Sommige inkoopregio's kunnen van categorie veranderen, maar de verplichtingen blijven hetzelfde: traceerbaarheid, risicobeoordeling en compliancedocumentatie.

Politiek gezien stelt dit pad de Commissie in staat de integriteit van de EUDR te behouden en tegelijkertijd geldige zorgen te erkennen. Het vermijdt het introduceren van uitzonderingen zoals de "geen risico"-categorie, die in eerdere onderhandelingen geen brede steun kreeg.

Update:

Vanaf het voorstel van oktober 2025 van de Commissie is dit scenario niet nagestreefd. Het voorstel omvat geen herziene landrisicolijst en verschuift de focus naar overgangshandhaving en vereenvoudigde verplichtingen voor bepaalde operatoren. Benchmarkinghervorming blijft mogelijk, maar is niet langer het primaire implementatiepad.

Waarschijnlijkheid: Minder waarschijnlijk. Nog steeds haalbaar in toekomstige handhavingsfasen, maar momenteel achtergesteld ten gunste van gerichte vereenvoudigingen en gefaseerde uitrolmaatregelen.

Scenario 2: De EVP dringt aan op een nieuwe "geen risico"-categorie en verzwakt de wet

In dit scenario slaagt de politieke druk van de EVP erin een vierde "geen risico"-laag in het landclassificatiesysteem te creëren waar ontbossing vrijwel afwezig wordt geacht. Bedrijven die uit geen-risicolanden inkopen, zouden weinig of geen due diligence hoeven te doen, stappen zoals geolocatie, risicobeoordelingen of zelfs routinematige inspecties overslaan.

Een geen-risicocategorie zou een grote maas in de wet openen: zonder traceerbaarheid zouden grondstoffen uit gebieden met hoge ontbossing via vrijgestelde landen kunnen worden omgeleid en ongecontroleerd de EU binnenkomen, een witwasrisico dat door waakhonden is gesignaleerd. Het zou ook in strijd zijn met WTO-regels door EU-producenten een vrijstelling te geven terwijl volledige compliance aan anderen wordt opgelegd, wat in strijd is met non-discriminatieprincipes. Het ondermijnt vooral het kernprincipe van de EUDR: ervoor zorgen dat alle producten ontbossingsvrij zijn, ongeacht de herkomst.

Zoals Greenpeace waarschuwde: "'Zero-risk' is een verzonnen concept dat een cadeau zou zijn voor roekeloze bedrijven."

Waarschijnlijkheid: Mogelijk. Het voorstel van oktober 2025 van de Commissie onderschreef de "geen risico"-categorie niet, maar interne druk van de EVP en nationale ministers blijft. Maar de meeste wetgevers, NGO's en juridische experts blijven tegen vanwege de implicaties voor de internationale handelswetgeving. 

Scenario 3: De EUDR wordt heropend, met bredere vertragingen en verwatering

Dit scenario gaat verder dan het oplossen van de landlijst. Het bezwaar leidt tot een bredere politieke inspanning om de EUDR zelf te heropenen, wat mogelijk de wet verzwakt of vertraagt. Hoewel de stemming van het Parlement alleen gericht was op het benchmarkingsysteem, kunnen sommige actoren het gebruiken als een hefboom om de regelgeving breder te heronderhandelen onder de vlag van "vereenvoudiging".

Het voorstel van oktober 2025 van de Commissie heropende de EUDR niet formeel, maar introduceerde aanzienlijke vertragingen en aangepaste verplichtingen. Grote en middelgrote operatoren krijgen nu een handhavingsgratieperiode van zes maanden, terwijl micro- en kleine primaire operatoren in laagrisicolanden mogelijk een extra jaar krijgen om te voldoen. Dit zijn niet-wetgevende veranderingen, maar ze weerspiegelen de reactie van de Commissie op de toenemende politieke druk.

Er waren al tekenen van deze verschuiving eerder dit jaar toen specifieke EU-landen opriepen tot het terugschalen of pauzeren van de EUDR.

Het grotere risico is dat de EUDR wordt meegesleept in een bredere deregulering. De lopende "omnibus"-initiatieven van de Commissie zouden de wet kunnen heropenen, wat lobbyen uitnodigt dat definities verzwakt, tijdlijnen vertraagt of handhaving fragmenteert. Voor bedrijven zou dit grote onzekerheid creëren, compliance-inspanningen vertragen en het vertrouwen in EU-regelgeving ondermijnen.

Waarschijnlijkheid: Steeds relevanter. Hoewel de EUDR op papier intact blijft, weerspiegelt het voorstel van oktober 2025 een echte versoepeling van de handhaving als reactie op politieke druk. Dit scenario is niet langer theoretisch - het is al aan het ontvouwen, zelfs als de wet niet formeel is heropend.

 Wat kunnen bedrijven nu doen?

Het bezwaar tegen de landrisicolijst heeft onzekerheid gecreëerd, maar de kern van de EUDR blijft ongewijzigd. Bedrijven die rundvlees, palmolie, soja, hout, cacao, koffie, rubber of hun derivaten importeren, verhandelen of exporteren moeten nog steeds voldoen aan de regelgeving tegen 30 december 2025 (of 30 december 2026 voor kleine en microbedrijven, als het voorstel van de Commissie van oktober 2025 wordt aangenomen). Hier is hoe verder te gaan.

1. Blijf op schema met EUDR-voorbereidingen

De handhaving begint in de zomer van 2026. Bedrijven moeten doorgaan met het opbouwen van due diligence-systemen om op tijd klaar te zijn:

• Breng toeleveringsketens in kaart tot op perceelniveau
• Verzamel geolocatie en landgebruiksgegevens
• Betrek leveranciers bij traceerbaarheid
• Stel interne workflows op voor risicobeoordeling en administratie

{{custom-cta}}

2. Plan voor volledige due diligence ongeacht de herkomst

Ga er voorlopig van uit dat alle landen standaard due diligence vereisen. Met de risicolijst in herziening, zijn vereenvoudigde vereisten voor laagrisicolanden mogelijk niet van toepassing bij de lancering. Dit betekent dat bedrijven die inkopen uit de EU, VS, Canada of andere voorheen laagrisicoregio's nog steeds volledige traceerbaarheid en risicoanalyse moeten uitvoeren. Artikel 10 van de EUDR verwacht al dat exploitanten landrisico's meenemen in hun due diligence, dus proactieve interne scoring is in lijn met de regelgeving.

3. Blijf samenwerken met leveranciers

Partners in de toeleveringsketen weten misschien niet hoe ze verder moeten. Maak duidelijk dat je bedrijf zich voorbereidt op volledige compliance. Blijf perceelcoördinaten, documenten over landlegitimiteit en bewijzen van bosrisico opvragen. Versterk nu de relaties met leveranciers, zodat je niet later hoeft te haasten. Eventuele toekomstige updates van de landlijst zullen gemakkelijker te integreren zijn als je al kerngegevens hebt verzameld.

4. Bouw flexibiliteit in je EUDR-proces

De regels zijn niet statisch. De EU kan nieuwe richtlijnen, gegevenssjablonen of zelfs een aangepast risicoclassificatiesysteem uitbrengen. Om compliant te blijven zonder alles opnieuw te doen, stel je je proces modulair op door de logica voor landen met hoog, standaard en laag risico te scheiden in het risicobeoordelingsproces, zendingen vroeg in het proces te taggen op herkomst en een waarschuwingslijst bij te houden van leveranciers die in een andere risicocategorie kunnen vallen.

Coolset’s visie: Repareer wat kapot is maar verwater de wet niet

Bij Coolset hebben we het debat over de EUDR-risicolijst nauwlettend gevolgd. We geloven dat het herzien van de landclassificaties de juiste stap is. De oorspronkelijke lijst was duidelijk gebrekkig, gebaseerd op verouderde gegevens, politiek scheef en losgekoppeld van de werkelijke ontbossingstrends. Een juiste herkalibratie zou de doelstellingen van de wet versterken, niet ondermijnen.

Maar deze bezwaarstemming opent de deur naar drie mogelijke uitkomsten, waarvan sommige het risico lopen de regelgeving zelf te verzwakken. De positie van Coolset is duidelijk: verbeter de benchmarking, maar weersta de druk om de wet te verwateren. Het idee van een geen-risico vrijstelling is een politieke oplossing voor een technisch probleem en een risicovolle. Het creëert blinde vlekken, verzwakt het vertrouwen en nodigt uit tot handelsuitdagingen.

Vanaf dag één heeft onze EUDR-module ingebouwde landrisicobeoordelingstools, omdat we geloven dat compliance nooit alleen op een externe lijst mag vertrouwen. We moedigen bedrijven aan dezelfde benadering te volgen: breng toeleveringsketens in kaart, evalueer risico proactief en bereid je voor op volledige due diligence in alle inkoopregio's.

Of de officiële lijst nu blijft, verandert of tijdelijk verdwijnt, ons platform en onze klanten zijn voorbereid omdat het werk om toeleveringsketens ontbossingsvrij te maken niet kan wachten. Regelgeving moet die urgentie weerspiegelen.